De architect en het bouwbudget – zijn verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en mogelijke alternatieven
Al decennia lang bestaat de discussie omtrent het ereloon van architecten en haar of zijn daaraan eventueel gekoppelde verantwoordelijkheid voor het bouwbudget.
De vaststelling dringt zich op dat de meeste architectuur-overeenkomsten voorzien in een ereloon op basis van een percentage van de effectieve bouwkost.
Op zich is dit een perverse situatie waardoor het ereloon van de architect stijgt naarmate het bouwbudget groeit.
De architect heeft in se een tegengesteld belang in het beheersen van het bouwbudget.
Zonder als algemene regel te gelden, kan als vuistregel gelden dat een overschrijding tot 10 % van het vooropgestelde bouwbudget in de rechtspraak meestal als aanvaardbaar wordt geacht doch, per evidentie, is de overschrijding steeds aan de feitelijke gegevens van de casus te toetsen.
Dit past ook in de rechtspraak die aanneemt dat het totale budget van het werk, het bedrag van het honorarium van de architect of de berekeningswijze ervan, geen essentiële bestanddelen zijn van de overeenkomst zonder dewelke de overeenkomst geen bepaald of bepaalbaar voorwerp zou hebben.
De opdrachtgever kan dit budget essentieel maken voor de overeenkomst wanneer hij in de precontractuele fase zulks uitdrukkelijk bedingt met zijn medecontractant.
(Brussel 16.05.2017, TBO 2017, Afl. 4, 387)
De vaststelling van het bouwbudget behoort weliswaar tot het voorwerp van de architectenovereenkomst.
Duidelijkheid over het bouwbudget maakt, op grond van art. 16 van het reglement van de beroepsplichten van de architect, één van de wezenlijke bestanddelen van zijn overeenkomst uit.
Een budgetoverschrijding door de architect met 17 % is onaanvaardbaar. De overschrijding van het budget kan echter niet uitsluitend aan de architect worden toegerekend, als ook de bouwheer, in zijn medewerkingsplicht te kort is geschoten.
(Gent 2005/AR/2378, 10.11.2006 ; Luik, 04.04.1996, JLMB 1999, 5 ; Brussel, 18.02.2010, JLMB 2013, afl. 15,830)
Van uit het standpunt van de architecten zal geargumenteerd worden dat de verplichting van de architect geen resultaatsverbintenis doch een inspanningsverbintenis uitmaakt.
De vaststelling is juist, doch de enigszins perverse tegenstrijdigheid blijft voor de nodige betwistingen zorgen.
De vraag die zich stelt is wat een correctere oplossing is voor de problematiek van de erelonen die er, per definitie, in moet bestaan om de controverse de wereld uit te helpen.
De oplossing kan er in bestaan om te gaan naar een vast ereloon dat contractueel met de bouwheer in de precontractuele fase wordt besproken, en uiteindelijk vastgelegd in die zin dat het ereloon volledig wordt los gekoppeld van de reële bouwkost van het project.
Het kan tevens worden begroot als een vast bedrag voor het totale project, dan wel naar een uurloontarief waarbij de architect dan naast een vast uurloon voor zijn wettelijke verplichtingen tot controle, zijn ereloon combineert met een globaal ereloon als vergoeding voor zijn artistieke inbreng.
Een nog constructiever alternatief lijkt het bouwteamverhaal en geïntegreerde opdrachten.
Deze laatste zijn meer gekend als D&B, DBF en DBFM samenwerkingen :
· Design en Build
· Design, Build en Finance
· Design, Build, Finance en Maintenance
De essentie van het bouwteam bestaat erin dat de uitvoerders van het project zo vroeg mogelijk betrokken worden bij de voorbereidende fase van de realisatie van het bouwwerk ; daarbij mag de bouwheer, als inspirator en financierder, ook zijn actieve rol spelen.
In samenwerking met de adviseurs en ontwerpers formuleert hij de doelstellingen, de functionele analyse, het budget en zijn interessefactoren van het project.
Op basis van het algemene concept worden reeds de aannemers van bij de aanvang betrokken om aldus tot een alles omvattend ontwerpproject te komen waarbij de kostprijs van alle onderdelen in de ontwerpfase duidelijk wordt besproken, gedefinieerd en contractueel afgesloten.